اندیشه فردا
سیاسی ، اقتصادی ،اجتماعی ،فرهنگی ، مدیریتیاندیشه فردا
سیاسی ، اقتصادی ،اجتماعی ،فرهنگی ، مدیریتیاهمیت و ضرورت کار
درتاریخ نقل شده که پیامبر اکرم “ص” وائمه اطهار “ علیهم السلام ” برای امرار معاش زندگی خود به اموری مانند کشاورزی ،باغبانی، شبانی و… مشغول بوده اند واز اینکه به این کارها بپردازند هیچ ابائی نداشته اند. این مورد در مورد برخی از پیامبران الهی همچون حضرت نوح . حضرت عیسی و…. نیزصادق است.
اهمیت کار:
درتاریخ نقل شده که پیامبر اکرم “ص” وائمه اطهار “ علیهم السلام ” برای امرار معاش زندگی خود به اموری مانند کشاورزی ،باغبانی، شبانی و… مشغول بوده اند واز اینکه به این کارها بپردازند هیچ ابائی نداشته اند. این مورد در مورد برخی از پیامبران الهی همچون حضرت نوح . حضرت عیسی و…. نیزصادق است.
هنگامی که قریشیان و یهودیان مدینه برای هجوم به مدینه همدست شده بودند،پیامبر به پیشنهاد سلمان فارسی دستور کندن خندقی را در اطراف شهر داد و خود نیز به کارپرداخت وخاک ها را در جای دیگر می ریخت. در زمان ساختن مسجد مدینه ، نیز خود خشت ها را حمل می کرد.
حضرت دراین باره می فرمود: هرگز کسی غذائی بهتر از دسترنج خود نخورد. در جای دیگری نیزفرمود :بیکاری سنگدلی می آورد.
کیفیت کار:
حضرت محمد”ص” در باره انجام کار به نحو شایسته و نیکو می فرمود:
هرگاه یکی از شما کاری انجام می دهد،آن را محکم و استوار انجام دهد.
درجای دیگری نیزفرمود:
بهترین مردمان کسی است که {هنگام انجام کاری}همه کوشش خود را بکار گیرد.
چند سفارش در مورد کارگران:
در مورد کارگران نیز پیامبر اکرم “ص” نکات ارزشمندی را همیشه سفارش میکردند. حضرت به کارگیری مزد بگیران{کارگران}را پیش از آگاه کردن آنان از دستمزد آنها ممنوع اعلام کرده بود.(همان چیزی که امروزه به عنوان قرارداد نام گرفته ) و از سوی دیگر،میفرمود: پیش از خشک شدن عرق آنها، دستمزدشان را بدهید.
حضرت هماره نسبت به پرداخت حقوق کارگران تاکید داشت و میفرمود: کسی که در دستمزد به مزد بگیری {کارگری}ستم کند،پروردگار کارهای نیک او را نابود میکند وبوی بهشت را براو حرام میسازد. بوی خوشی که از فاصله پانصد ساله به مشام میرسد.
با وجود چنین سخنان وبیانات گهرباری بود که آن پیر فرزانه ، حضرت امام خمینی “ره” فرمودند:
” در مکتبی که پیغمبرش دست کارگر را میبوسد نیازی به مکاتب شرق و غرب ندارد “
برگرفته از کتاب نگین هستی/سید حسین سیدی
ضرورت کار جمعی
با اینکه انسان نخستین قادر بود برخی نیازهای ساده و اولیه خود را به تنهایی برآورد ولی به زودی دریافت که در غالب اوقات نیازمند کار جمعی است. کار جمعی نه فقط مختص انسان (موجود متفکر) بلکه نمونه هایی نیز مانند موریانه ها ، زنبور عسل و مهاجرت جمعی پرندگان و ... در طبیعت دارد.
در حیات بشر اما به مرور زمان و بویژه در گذر از کوچ نشینی به یکجا نشینی و توسعه روستا نشینی و سپس شهر نشینی ( مدنیت ) ضرورت کار جمعی افزایش بیشتری یافت و این ضرورت ابتدا به صورت تقسیم کار رخ نمود.
در تمدن ایران باستان، تقسیم جامعه به سه طبقه دبیران ، سپاهیان و پیشه وران نمادی از کار جمعی ( تقسیم کار ) به شمار می آمد. دین مبین اسلام نیز تاکیدات مکرری بر کار جمعی دارد: تعاونوا علی البر و التقوی... ید الله مع الجماعه و ... از طرفی امروزه یافته های علمی بویژه در شاخه مدیریت، ضرورت کار جمعی از طریق: برنامه ریزی، ایجاد سازمان و رهبری ( مدیریت) را روشن تر نموده است. جالب اینکه پس از انقلاب اسلامی در قانون اساسی ج.ا.ایران نیز بر تقویت بخش تعاون توجه ویژه ای شده است.
پشتوانه تئوریک ضرورت کار جمعی را نظریات فلسفی (مانند نظریه قرارداد اجتماعی ژان ژاک روسو ) بدانیم یا آموزه های دینی پیامبران یا یافته های علمی محققین علوم اجتماعی و یا حتی نمونه های طبیعی ، در هر صورت انسان امروزین مانند بشر دیروز برای پیشبرد اهداف خود لاجرم نیازمند آن است و کار جمعی ضامن استفاده بهینه از امکانات اجتماعی و استعدادهای فردی است.
انسان امروزی علیرغم توسعه ، پیشرفت علمی و ترقی فناوری و گسترش رفاه، از ابتدایی ترین نیازها ی خود ( حتی در قبایل بدوی استوایی) تا معظلات جمعی در پیشرفته ترین کشورها ناگزیر از کار جمعی است. در صحنه روابط بین الملل نیز پیمانهای جمعی و سازمانهای بین المللی و منطقه ای هر کدام نمونه هایی عینی از این ضرورت انکار ناپذیر محسوب میشوند.
در نگاه اولیه کار جمعی را میتوان در سه شکل ، همکاری (تقسیم کار) ، هماهنگی (نظم و انضباط) و همفکری ( مشورت) تصور نمود که هر کدام قالب ویژه ای از کار جمعی است و الزامات و مقتضیات خاص خود را می طلبد. قدر مسلم نیاز به کار جمعی کاهش هزینه، افزایش بهره وری و بهبود امور است.
از آنجا که انسان بالفطره به جماعت (زوج ) خلق شده است، قبل از جستجوی هر راهی برای تقویت کار جمعی، ابتدا باید موانع و آفتهای کار جمعی را شناسایی و سپس راههای رفع این موانع و تقویت کار جمعی را جستجو نمود.
در واقع آفتهای کار جمعی را شاید بتوان در دو دسته ذاتی ( فردی ) و محیطی ( سازمانی ) دسته بندی نمود. شایع ترین موانع در کار جمعی عبارتند از : بی اعتمادی و سوء ظن ، خود رایی و استبداد ، بخل، حسادت و پنهانکاری ، ضعف فرهنگ کار جمعی ، ضعف ساختار و سازمان و ضعف مدیریت. نیمی از این آفتها ریشه در کاستیهای اخلاق فردی دارد و نیم دیگر به نارساییهای اداری یا سازمانی بر می گردد.
بخش نخست با تهذیب نفس و تعالی اخلاق قابل رفع است . سوء ظن و بدگمانی یا بی اعتمادی در فرهنگ دینی ما بسیار نکوهیده و گاه گناه شمرده شده است. اصول فقهی ما اصل را بر برائت ، سلامت و صحت می گذارد و خود راییی و استبداد نوعی استکبار در برابر خداوند متعال محسوب و بسیار مذموم شمرده شده است. بخل و حسادت که نتیجه آن پنهانکاری ،اقدام انفرادی و پرهیز از مشارکت جویی و سهیم کردن دیگران در موفقیتها و کامیابیهاست نیز، از مصادیق اخلاق سیئه محسوب میشوند.
در هر حال در این مجال کوتاه شاید بتوان برخی راههای تقویت کار جمعی را به صورت ذیل بر شمرد :
- تهذیب و تعالی اخلاق فردی از طریق تقویت باورهای دینی
- تقویت توان و قابلیتهای فردی از طریق آموزش
- احترام متقابل و پرهیز از خود رایی
- دمیدن روح اعتماد به سازمان از طریق احترام به افراد
- شفافیت در مدیریت و پاسخگویی
- تفویض اختیارات و و اگذاری نقشها و و ظایف
- مشورت و باور داشتن نظام تصمیم گیری مشارکتی
- نظم ، انضباط و دقت
- نهاد سازی و پرهیز از قائم بالفرد نمودن امور
- مدیریت زمان
- آموزش و فرهنگ سازی
- انتقاد پذیری ، بردباری ، نرمش و تساهل
- به رسمیت شناختن تفاوتها و اختلاف علایق و سلایق
- و......
حضرت محمد (ص) : هرگاه به مردی نگاهش می افتاد و از او خوشش
می آمد ، میفرمود : آیا او شغل و حرفه ای دارد ؟ پس اگر می گفتند : نه
میفرمود : او از چشم من افتاد .
گفته میشد : چرا یا رسول الله ؟
ایشان پاسخ می داد : چون مومن اگر شغلی نداشته باشد ، با ( خرج کردن) دینش زندگی کند و از دینش مایه میگذارد.
بحار الانوار جلد 103 صفحه 5 حدیث 18
اهمیت کار و حرفه د ر اسلام
فعالیت و کار، پایه و اساسی است که نظام آفرینش روی آن استوار
می باشد و آن است که ضامن بقای هر آفریده ای است. خدای متعال، آفریده های
خود را مناسب حال هر یک، با وسایلی مجهز کرده که با به کار انداختن آن ها
منافع را جلب و مضار را از خود دفع کند. انسان که شگفت ترین و پیچیده ترین
نقش آفرینش است، نیازش از دیگر آفریدگان بیش تر می باشد و بدین سبب، به
فعالیت بیش تری احتیاج دارد تا به وسیله آن، حوایج بی شمار شخصی خود را رفع
نماید و هم نظام خانوادگی را که طبعا باید تشکیل دهد سرپا نگه دارد.
اسلام
که دینی است فطری و اجتماعی، به همین ملاحظه، کسب و کار را واجب شمرده و
برای افرادی که بی کار می نشینند ارزشی قایل نشده است. در اسلام، هر فرد
باید طبق سلیقه و ذوق خود، یکی از این همه حرفه و صنعت که خدای متعال فکر
انسان را به سوی آن ها هدایت فرموده است، انتخاب کند و از این راه روزی خود
را به دست آورد و باری از بارهای اجتماعی را به دوش کشیده، در آسودگی مردم
بکوشد.
خدای متعال می فرماید: و ان لیس للانسان الا ما سعی؛ انسان
تنها به وسیله کوشش و کار می تواند به جایی برسد (سوره نجم آیه 39). و از
این جا است که بی کاری در اثر تنبلی در اسلام، شدیدا ممنوع است.
مضار بی کاری
از
بیان گذشته روشن شد که کار و کوشش، راهی است که آفرینش پیش پای انسان
گذاشته تا با پیمودن آن، سعادت زندگی خود را دریابد و البته انحراف از
مجرای خلقت و طبیعت اگر چه بسیار کم هم باشد، جز به ضرر انسان تمام نخواهد
شد و در این صورت، انحراف از امری که اساس نظام زندگی روی آن استوار است،
جز بدبختی دنیا و آخرت دربر نخواهد داشت.
از این جا است که امام موسی
کاظم (ع) می فرماید: در کارها اظهار سستی و خستگی مکن وگرنه دنیا و آخرت را
از دست می دهی (کافی 5: 85، ح 2)، پیغمبر اکرم (ص) کسانی را که به بی کاری
خو کرده، سنگینی زندگی خود را به دوش دیگران می اندازند، لعنت فرموده است
(همان4: 12، ح9).
امروز از راه سنجش های روانی و اجتماعی به خوبی روشن
شده است که قسمت اعظم مفاسد اجتماعی از بی کاری بر می خیزند. بی کاری است
که چرخ اقتصادی و فرهنگی جامعه را از گردش باز می دارد و هر گونه انحطاط
اخلاقی و خراقه پرستی را رواج می دهد.
کشاورزی و منافع آن
کشاورزی –
که به وسیله آن، مواد غذایی جامعه تهیه می شود – به واسطه اهمیتی که دارد،
یکی از پسندیده ترین حرفه های انسانی است و به همین سبب، در اسلام تاکید
زیادی در اتخاذ این شغل وارد شده است.
امام صادق (ع) می فرماید: روز قیامت، مقام کشاورزان از هر مقامی بالاتر است
امام
باقر (ع) می فرماید: هیچ کاری از زراعت بهتر و فایده آن عمومی تر نیست،
زیرا نیکوکار و بدکار، چرنده و پرنده، از آن نفع می برند و به زبان حال،
کشاورز را دعا می کنند .
اهمیت کار و کارگر در روایات
رسول گرامى اسلام دست کارگرى را که بر اثر کار و فعالیت
ورم کرده بود، بلند کرد و فرمود: «این دستى است که هیچگاه آتش جهنم آن را
نمى سوزاند؛ این دستى است که خدا و رسولش آن را دوست مى دارد. کسى که از
دسترنج خود روزى اش را فراهم کند، خداوند با نظر رحمت به او مى نگرد».
از امیرالمؤمنین (ع) نقل شده است: «همانا خداوند بنده پیشه ور امین را دوست دارد».
در روایت دیگر است: «کسى که سربار جامعه باشد، نفرین شده است».
شخصى
نزد رسول خدا از مردى که زیاد به عبادت پرداخته بود و کار نمى کرد، یاد
نمود. حضرت فرمود: چه کسى مخارج زندگى او را بر عهده دارد، گفتند: یکى از
برادرانش. فرمود برادرش از وى عابدتر است.
در هنگامى که امام باقر (ع)
در زمین مزروعى خود مشغول کار و فعالیت بود، شخص جسورى عبور کرد و دید آن
حضرت کار مى کند. رو به حضرت کرد و گفت: در این حال اگر مرگ تو فرا رسد،
جواب خداوند را چه مى دهى، امام در پاسخ او فرمود: اگر در این حال مرگم فرا
رسد، در حالى که در طاعت و عبادت پروردگارم مى باشم، از دنیا مى روم.
در
اسلام هرگونه صنعت و ساختن هرگونه وسیله که مورد نیاز جامعه و به نفع و
صلاح اجتماع باشد، نه تنها جایز و مباح است، بلکه به عنوان واجب کفایى باید
عده اى به آن اقدام کنند و آن صنعت را فرا گیرند، تا نیاز مردم برآورده
شود. صنعت ساختن آلات و ادواتى که از آنها جز فساد و عمل ناروا نتیجه اى
گرفته نشود، همچون ساختن شراب و صنعت بت تراشى و تهیه وسایل قمار، حرام و
ممنوع است.
اسلام براى ریشه کن نمودن فقر که منشأ اغلب مفاسد و تیره روزى ها است و براى تولید ثروت دستورهاى مؤکدى داده است؛ به این قرار:
1-
کسى که زمین مواتى را آباد کند، آن زمین تا هنگامى که احیا و برقرار باشد،
به او اختصاص پیدا مى کند، اما همین که زمین را رها کند و آن را معطل
بگذارد و در آن زمین کار تولیدى نکند، حاکم اسلامى آن را به دیگرى مى دهد،
تا تولید ثروت نماید. شهید ثانى در این باره چنین اظهارنظر کرده است:
«ملکیت در این گونه زمین ها به وسیله احیا صورت مى گیرد و هنگامى که آبادى
(بر اثر بى توجهى) از بین برود، خود به خود ملکیت نیز زایل مى گردد».
2-
کسى که خانه، مغازه و یا کشتزار و زمینى را اجاره کرده باشد، بدون این که
کارى در آنها صورت داده باشد، نمى تواند آنها را با اجرت زیادتر به دیگرى
اجاره دهد.
3- اسلام ربا را اکیداً حرام کرده و با تحریم سود ربوى مردم را به سوى سرمایه گذارى در کارهاى تولیدى سوق داده است.
4- در روایاتى از پیامبر (ص) نقل شده است: «بهترین مردم کسى است که براى مردم و اجتماع سودمندتر است».
عید دیدنی کاری و... اهمیت کار کردن در مملکت ما
از14 فروردین عید دیدنی کاری در ایران آغاز می شود و حدود یک هفته ادامه دارد! این بدان معنی است که در محل کار همه به دیدن دوستان خود می روند و سال نو را که کم کم به کهنگی نزدیک می شود به هم تبریک می گویند . کلا تبریگ گفتن کار خیلی خوبی است. و گرامی داشتن هم همینطور ولی کار کردن هم خیلی خوب است ! مخصوصا اگر ما همانقدر تبریک گفتن و عید دیدنی را جدی می گیریم کار کردن را هم جدی بگیریم. اصلا بهتر است که همه یک جا جمع شوند و ظرف نیم ساعت به هم تبریگ بگویند و بعد بروند سر کار خودشان. ازهمه جالبتر کلاسهائی است که در دانشگاه تشکیل نمی شوند (البته شخصا دیروز کلاسم را که معمولا باید 2 ساعت طول بکشدبه مدت دو ساعت و نیم برگزار کردم چون دیدم دانشجویان عزیزم خیلی در تعطیلات بهشان خوش گذشته و سر حال هستند و گفتم از فرصت استفاده کنیم و خلاصه افتتاح خوبی برای سال جدید بود!!) . قبل از تعطیلات که حدود 10 روزقبل از عید دانشجویانمان میروند و بعد از تعطیلات هم مثل اینکه به دلیل سنگینی بار ترافیک جاده ها چند روز طول می کشد تا برگردند!!! به هر حال اگر در طول سال برای تعطیلاتمان برنامه داشته باشیم و البته اگرکارکردن را جدی بگیریم، و اصلا اگر تلاش کنیم که همه چیزرا در جای خود جدی بگیریم، حتما از اولین روز کاری صد در صد توان را روی کار میگذاریم
اهمیت کار
همواره به شما گفته اند که کار لعنت است و زحمت نکبت.
ولی من به شما می‌گویم شما با کار خود دورترین رویای زمین را تعبیر می‌کنید.
شما با کار کردن در حقیقت با زندگی مهر می ورزید ، و مهر ورزیدن با زندگی از راه کار یعنی آشنا شدن با پنهانی ترین راز زندگی.
همچنین به شما گفته اند که زندگی تاریکی ست ، و شما از فرط خستگی آنچه را خستگان می‌گویند تکرار می‌کنید.
من به شما می گویم که زندگی به راستی تاریکی ست ، مگر آنکه شوقی باشد. شوق همیشه کورست ، مگر آنکه دانشی باشد.
دانش همیشه بیهوده ست ، مگر آنکه کاری باشد.
و کار همیشه تهی ست ، مگر آنکه مهری باشد.
و هر گاه با مهر کار کنید خود را به خویشتن خویش می بندید ، و به یکدیگر ، و به خداوند خود.
و اما کار کردن با مهر یعنی چه؟
یعنی بافتن پارچه ای که تاروپودش را از دل خود بیرون کشیده باشی ، چنان که گویی دلدارت آن پارچه را خواهد پوشید. یعنی ساختن خانه از روی محبت ، چنان که گویی دلدارت در آن خانه خواهد زیست. یعنی کشتن دانه از روی لطف و برداشتن حاصل از روی شادی ، چنان که گویی دلدارت میوه اش را خواهد خورد. یعنی دمیدن دمی از روح خویش در هر آنچه می سازی ، و دانستن این که همه مردگان آمرزیده گرداگردت ایستاده اند و تو را می نگرند.
